Theo báo cáo gần đây nhất năm vào đầu năm 2018 của VCCI, có đến 37,9% doanh nghiệp FDI báo lỗ trong năm 2017. Tỷ lệ này đã giảm rất nhiều so với tỷ lệ bình quân khoảng 50% doanh nghiệp báo lỗ vài năm trước đó. Tuy nhiên, các phi vụ chuyển giá của các doanh nghiệp FDI vẫn là vấn đề khiến các cơ quan thuế phải đau đầu. Tại TP.HCM, theo thông tin của Cục thuế, các doanh nghiệp FDI trong lĩnh vực siêu thị, bán lẻ, nước giải khát luôn báo lỗ. Một số báo cáo khác cho thấy có đến 90% số doanh nghiệp FDI hoạt động trong lĩnh vực may mặc ở TP.HCM có báo cáo tài chính lỗ trong khi hầu hết các doanh nghiệp nội địa hoạt động trong cùng ngành lại có lãi.
Đáng chú ý là mặc dù lỗ, nhưng các doanh nghiệp vẫn tiếp tục mở rộng quy mô kinh doanh thay vì phải thu hẹp sản xuất. Dưới đây là các phi vụ chuyển giá điển hình của các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam:
Phi vụ chuyển giá của Coca-Cola Việt Nam và Pepsi Việt Nam
Một số tình huống kể khai lỗ điển hình tại Việt Nam thời gian qua được sự chú ý của dư luận trong lĩnh vực nước giải khát là Coca-Cola và Pepsi. Về Coca-Cola, theo Cục thuế TP.HCM, từ khi bắt đầu hoạt động tại Việt Nam năm 1992, công ty này liên tục báo lỗ cho đến cuối năm 2012. Việc thua lỗ của Coca-Cola Việt Nam không phải do tăng trưởng doanh số yếu, thực tế sản lượng của công ty vẫn tăng trưởng trên 25% mỗi năm. Đến thời điểm tháng 12/2012, tổng số lỗ luỹ kế của Coca-Cola Việt Nam lên đến 3.768 tỷ đồng, vượt qua số đầu tư ban đầu 2.950 tỷ đồng. Như vậy, về mặt kỹ thuật, rõ ràng Coca-Cola Việt Nam đã phải thu hẹp hoạt động. Tuy nhiên, thay vì đóng cửa hay thu hẹp quy mô hoạt động, năm 2014 Coca-Cola tiếp tục đầu tư thêm 210 triệu USD để mở rộng kinh doanh ở Việt Nam.
Điều này đặt ra cho các cơ quan thuế Việt Nam về nghi ngờ chuyên gia của công ty này. Tuy nhiên, bằng chứng để chứng minh Coca-Cola Việt Nam chuyên gia là rất yếu. Sau nhiều nỗ lực đấu tranh của phía Việt Nam, đến năm 2013 Coca-Cola Việt Nam đã bắt đầu báo lãi và nộp thuế thu nhập doanh nghiệp cho Chính phủ Việt Nam.
Coca Cola Việt Nam chuyên gia – CTY KIỂM TOÁN EXPERTIS
Phi vụ chuyển giá của Pepsi Việt Nam
Pepsi Việt Nam cũng tương tự như Coca-Cola Việt Nam. Vào Việt Nam sớm hơn Coca-Cola (năm 1991) nhưng trong suốt gần 20 năm hoạt động, Pepsi Việt Nam cũng liên tục kê khai lỗ và không phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, do mức tăng trưởng tiềm năng qua lớn của thị trường nước giải khát Việt Nam, Pepsi Việt Nam vẫn tiếp tục đầu tư thêm nhiều nhà máy mới ở các tỉnh/thành khác trong cả nước để mở rộng thị phần. Việc tìm kiếm các bằng chứng chứng minh Pepsi Việt Nam chuyên gia cũng khó khăn không kém so với Coca-Cola Việt Nam.
Phi vụ chuyển giá của Adidas
Ngoài lĩnh vực nước giải khát, lĩnh vực phân phối cũng đang đối diện với nghi ngờ chuyên gia. Một trong những trường hợp điển hình cần đề cập đến là Adidas. Adidas AG là một công ty đa quốc gia được thành lập vào năm 1948 tại Đức, hoạt động trong lĩnh vực thiết kế và sản xuất dụng cụ thể thao. Các sản phẩm của Adidas đã đến Việt Nam từ rất sớm nhưng đến năm 2009 thì một công ty con của Adidas mới được thành lập tại Việt Nam. Từ cuối năm 2012, báo chí Việt Nam đã đăng nhiều bài báo nghi vấn về việc Adidas Việt Nam chuyển giá. Nhiều lập luận cho rằng Adidas Việt Nam đang ký hoạt động kinh doanh tại Việt Nam trong vai trò là nhà phân phối bán buôn nhưng thực tế lại phát sinh chi phí của nhà bán lẻ, và đặt nghi vấn rằng Adidas dùng cách để chuyển giá thông qua công ty mẹ và các công ty con thuộc tập đoàn Adidas nhằm né thuế thu nhập tại Việt Nam.
Cụ thể, theo lãnh đạo của Cục thuế TP.HCM, Adidas Việt Nam hoạt động theo giấy phép đăng ký kinh doanh là quyển phân phối bán buôn, nhưng danh mục chi phí của doanh nghiệp này lại xuất hiện nhiều chi phí của một doanh nghiệp bán lẻ, như chi phí hỗ trợ vật dụng cho nhà bán lẻ, tiền tiếp thị quốc tế, phí quản lý vùng, tiền hoa hồng mua hàng và đặc biệt, Adidas Việt Nam không phải là nhà sản xuất, nhưng phát sinh khoản tiền bán quyền. Thực tế, Adidas Việt Nam thanh toán cho Công ty Adidas AG phí bản quyền 6%, chi phí tiếp thị quốc tế 4% doanh thu rộng đối với các sản phẩm được tiêu thụ và cả giá trị sản phẩm được cấp phép.
Phi vụ chuyển giá của Metro Việt Nam
Metro Việt Nam bắt đầu kinh doanh ở Việt Nam từ đầu năm 2002 với số vốn ban đầu 120 triệu USD, trong đó vốn pháp định là 36 triệu USD. Sau khoảng 12 năm hoạt động, 2002-2013, Metro Việt Nam đã 6 lần thay đổi giấy phép kinh doanh, nâng tổng vốn đầu tư tại Metro Việt Nam lên hơn 301 triệu USD vào tháng 5/2013. Điều đáng lưu ý là trong giai đoạn này, Metro Việt Nam liên tục kê khai lỗ với số lỗ luỹ kế lên đến 1.657 triệu USD và chỉ duy nhất năm 2010 là có lãi 173 triệu đồng. Mặc dù lỗ nhưng Metro Việt Nam vẫn tiếp tục mở thêm 19 điểm bán lẻ trên toàn quốc. Từ kết quả trên, cơ quan thanh tra thuế đã vào cuộc và xác định có hành vi chuyển giá, qua đó yêu cầu Metro Việt Nam điều chỉnh giảm khấu trừ thuế và truy thu thuế với số tiền lên đến hơn 500 triệu đồng, đồng thời xác định Metro Việt Nam đã có lãi trong 2 năm 2010 và 2011 với số tiền 234,8 triệu đồng.
Phi vụ chuyển giá của Keangnam
Công ty Keangnam Vina là một công ty bất động sản 100% vốn của Hàn Quốc. Vào Việt Nam từ tháng 7/2007, Keangnam Vina ký hợp đồng chìa khóa trao tay với Công ty Keangnam Enterprise – một công ty con thuộc tập đoàn Keangnam Hàn Quốc, làm tổng thầu EPC. Tổng giá trị của hợp đồng lên đến 871 triệu USD. Vai trò của Keangnam Enterprise không chỉ khảo sát, thiết kế, cung cấp thiết bị máy móc, thi công xây dựng dự án mà còn cung cấp các dịch vụ tài chính, dẫn xếp vốn vay cho Keangnam Vina. Năm 2008, khoản phí tư vấn tài chính mà Keangnam Vina trả cho Keangnam Enterprise lên tới 30 triệu USD, phí dịch vụ xếp vốn vay lên tới 20 triệu USD, chi phí tư vấn quảng cáo, tư vấn cấp phép đầu tư cũng lên đến vài triệu USD.
Tuy nhiên, những khoản chi phí đó, Keangnam Vina liên tục báo lỗ và do vậy không nộp thuế thu nhập doanh nghiệp. Khoản lỗ này tất nhiên chuyển thành khoản lãi của Keangnam Enterprise ở Hàn Quốc. Trong khi đó, Keangnam Enterprise chi tiết phải nộp thuế nhà thầu cho Việt Nam với mức thuế suất thấp hơn nhiều so với thuế thu nhập doanh nghiệp Việt Nam. Tình hình hoạt động của Keangnam Vina sau 5 năm cho thấy công ty này luôn khai báo lỗ. Theo số liệu của cơ quan thuế, tình đến thời điểm 2011 khi tòa nhà Keangnam Hanoi Landmark bắt đầu vận hành, doanh thu của công ty đã đạt trên 5.200 tỷ đồng nhưng công ty lại khai báo lỗ lên đến 140 tỷ đồng. Từ thực trạng này, cơ quan thuế Việt Nam đã vào cuộc thanh tra và xác định hành vi chuyển giá của Keangnam Vina.
Kết luận
Những vụ chuyển giá điển hình của các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam phản ánh một thực tế đáng lo ngại về việc áp dụng chính sách thuế hiệu quả. Các doanh nghiệp lỗ báo cáo lỗ nhưng thực tế vẫn mở rộng quy mô hoạt động và không ngừng gia tăng doanh thu, trong khi đó, các khoản thuế không được nộp dẫn đến sự thất thu cho ngân sách Nhà nước. Để khắc phục tình trạng này, cần có sự vào cuộc mạnh mẽ của các cơ quan chức năng trong việc rà soát các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp FDI để tránh tình trạng chuyển giá trái phép, qua đó bảo đảm quyền lợi cho Nhà nước và công bằng cho các doanh nghiệp trong nước.
Truy cập visadebit.com.vn để tìm hiểu thêm về các dịch vụ tài chính cá nhân và thông tin hữu ích khác.
